فاصله کانونی در عکاسی چیست؟

فاصله کانونی چیست؟ بسیاری از عکاسان تازه‌کار این سؤال را می پرسند: فاصله کانونی همان طول لنز است؟ اما مطالب بسیاری در رابطه با درک فاصله کانونی وجود دارد و تنها محدود به بازه ای از اعداد نمی شود. در این آموزش لنزک ما به برخی از سؤالات معمول در زمینه فاصله کانونی پاسخ خواهیم داد. همچنین در مورد افکت هایی که لنزهای مختلف ایجاد می کنند، مطالبی بیان خواهیم کرد.

برخلاف عقیده موجود، فاصله کانونی بلندی یا کوتاهی اندازه لنز به طور فیزیکی نیست؛ بلکه فاصله بین مرکز اپتیکی لنز تا سنسور دوربین به میلیمتر است، در حالتی که فوکوس بر روی بی‌نهایت تنظیم شده باشد.

به جای تمرکز بر روی فیزیک کار، بهتر است به تأثیری که فاصله کانونی بر روی اندازه تصویر می گذارد، فکر کنیم.

به طور مثال برای دوربینی با حسگر فول فریم، لنز استاندارد (که نما یا پرسپکتیوی مشابه چشم انسان ایجاد می کند) ۵۰ میلیمتری است.

لنزهای با فاصله کانونی کمتر از ۵۰ میلیمتر لنزهای واید (wide) نامیده می شوند؛ چراکه زاویه دید بازتری دارند. لنزهایی با فاصله کانونی بیش از ۵۰ میلیمتر تله فوتو نامیده می شوند و این نوع لنزها به دلیل داشتن زاویه دید کمتر، بزرگنمایی بیشتری ایجاد می کنند.

زاویه دید؟ به چه معناست؟

زاویه دید، قسمتی از صحنه است که لنز می تواند پوشش دهد که با واحد درجه اندازه‌گیری می شود. به طور مثال، لنز چشم ماهی (fisheye) زاویه دید بسیار وسیع ۱۸۰ درجه ای ارائه می دهد به این معنا که می تواند هر چیزی که در مقابلش باشد را به تصویر بکشد (از هر طرف).

در سویی دیگر لنز ۲۰۰ میلیمتری، زاویه دید اندک ۱۲٫۳ درجه را ارائه می دهد. این لنز به شما این اجازه را می دهد که کادر عکس را با مقادیر به مراتب کمتری از صحنه ای که قصد عکاسی دارید پُر کنید.

شما به حسگر فول فریم اشاره کردید. چه ارتباطی به مبحث ما دارد؟

عنوان فول فریم (Full-frame) برای برخی دوربین ها به جهت اندازه حسگر ۲۴×۳۶ میلیمتری آن ها اطلاق می شود که مشابه اندازه نگاتیوهای ۳۵ میلیمتری است. بدین معنا که این دوربین ها زاویه دید کامل ارائه شده توسط لنزی که برای دوربین های فیلمی یا فول فریم طراحی شده است را ثبت می کنند.

بنابراین لنز زوم ۳۰۰-۷۵ میلیمتری بر روی یک دوربین فول فریم DSLR مانند Canon EOS 5D Mark III یا Nikon D800 فاصله کانونی واقعی ۳۰۰-۷۵ را ارائه می دهد.

با این حال بسیاری از دوربین ها دارای حسگرهایی به مراتب کوچک تر از این اندازه هستند.

در نتیجه این حسگرها ناحیه کوچک تری از تصویر حاصل از خروجی لنز را پوشش می دهند و به همین دلیل این نوع حسگرها را با نام بُرش یافته یا cropped می شناسند. البته این دوربین ها واقعا عکس را کراپ نمی کنند (بُرش نمی دهند)، بلکه در واقع فقط ناحیه کوچک تری از صحنه را ثبت می کنند.

این حالت تفاوتی در نحوه عکاسی من ایجاد می کند؟

بله. اگر با یک لنز مشابه و در فاصله یکسان از سوژه عکاسی کنید، دوربین با حسگر کوچک تر زاویه دید محدودتری نسبت به دوربین فول فریم خواهد داشت.

اگر قصد عکاسی منظره با یک لنز واید را دارید، این نوع دوربین ها می توانند مشکل‌ساز شوند، چراکه قادر نخواهید بود ناحیه وسیعی از صحنه را به تصویر بکشید. (جهت جبران می توانید عقب تر بروید که باعث کوچک شدن همه اشیا در تصویر می شود).

از سویی دیگر، خبری خوب برای عکاسان حیات‌وحش محسوب می شود، چرا که در این حالت پرندگان و حیوانات به دلیل افزایش فاصله کانونی مؤثر، در قاب تصویر بزرگ تر به نظر خواهند رسید.

منظورتان از فاصله کانونی مؤثر چیست؟

شما این عبارت یا عبارت «فاصله کانونی معادل ۳۵ میلیمتر» را در مشخصات لنزها خواهید دید. این مفهوم، معیاری استاندارد برای مقایسه ترکیبات مختلف لنز و دوربین است و با ضرب کردن فاصله کانونی لنز و ضریب برش (crop factor) سنسور دوربین محاسبه می شود.

به طور مثال، سنسور میکرو چهار سوم (MFT) که در دوربین المپوس پن به کار رفته است، تقریباً نصف سنسور فول فریم است. در نتیجه هنگامی که با این دوربین عکاسی می کنید، اشیا در کادر تصویر دو برابر بزرگتر به نظر می رسند.

برای دستیابی به همین مقدار بزرگنمایی در دوربین فول فریم ۳۵ میلیمتری، لازم است از لنزی با دو برابر فاصله کانونی استفاده کنید.

حسگرهای اندازه APS-C که در اغلب دوربین های DSLR به کار رفته است، اندکی بزرگ تر از میکرو ۴/۳ است، اما همچنان از حسگر فول فریم کوچک تر است. دوربین های DSLR کانن ضریب برش ۱٫۶ و دوربین های نیکون ضریب برش ۱٫۵ دارند.

پس لنز ۳۰۰-۷۵ هنگامی وقتی بر روی دوربین Canon Eos 650 D سوار می شود، تبدیل به ۴۸۰-۱۲۰ می شود؟

از نظر فاصله کانونی مؤثر (effective focal length) بله. اما لنز ۳۰-۷۵ همچنان لنز ۳۰۰-۷۵ است، چه بر روی دوربین فول فریم سوار شود و چه دوربینی با حسگر کوچک تر.

لنز دیجیتال چیست؟

لنزهایی هستند که برای کار بر روی دوربین ها با سنسور کراپ طراحی شده‌اند. همچنان لازم است جهت دستیابی به فاصله کانونی مؤثر. مقدار فاصله کانونی آنها را در ضریب برش ضرب کنید. این لنزها معمولاً کوچک تر و وایدتر از لنزهای فول فریم ۳۵ میلیمتری هستند.

پس لنز ۲۰-۱۰ میلیمتری دیجیتال، فاصله کانونی مؤثر حدود ۳۵-۱۶ میلیمتر ایجاد می کند (۲۰-۱۰ ضرب در ۱٫۶ یا ۱٫۵، بسته به نوع دوربین). لنزهای دیجیتال با بدنه های فول فریم سازگار نیستند، به این دلیل که نمی توانند تصویری به اندازه کافی بزرگ ایجاد کنند تا حسگر بزرگ تر را پر کنند.

درک فاصله کانونی: زاویه باز (واید) در مقابل تله فوتو

فاصله های کانونی زاویه باز (واید) و لنزهای تله فوتو هر یک ظاهر و احساس متفاوتی به عکس شما می دهند. در ادامه به این حالات ایجاد شده اشاره خواهیم کرد.

۲۰mm

افزون عمق

لنز زاویه باز (عکس فوق) در پرسپکتیو اغراق می کند و باعث می شود فاصله میان پیش زمینه و پس زمینه بیشتر به نظر برسد.

۸۵mm

لنز تله فوتو (عکس فوق) باعث فشرده شدن عکس می شود و المان های مختلف صحنه را به هم نزدیک تر می کند. دقت داشته باشید که اندازه درختی که در پیش زمینه وجود دارد در هر دو عکس یکسان است.

تمیز کردن کادر

به دلیل اینکه لنزهای بلندتر، زاویه دید محدودتری دارند، حذف المان های اضافی و حواس پرتکن از کادر تصویر ساده تر است و می توان کادر های بسته تری (فشرده تری) ایجاد کرد.

لنزهای زاویه باز وسعت بیشتری را پوشش می دهند. به همین دلیل لازم است در هنگام عکاسی لبه های کادر تصویر را به دقت بررسی کنید تا از عدم وجود اشیاء ناخواسته مطمئن شوید.

زاویه باز

کنترل اعوجاج

در فواصل نزدیک، لنزهای واید (زاویه باز) عکس های دارای اعوجاج ایجاد می کنند که در عکس های پرتره باعث ایجاد حالت کاریکاتوری چهره می شود.

عکاسی شده با فاصله کانونی بلند تر

برای حصول نتایج هر چه بهتر، با فاصله بیشتر نسبت به سوژه بایستید و با فاصله کانونی بیشتر بر روی سوژه زوم کنید. زاویه دید بسته تر پس زمینه ای تمیزتر نیز نتیجه خواهد داد (پس زمینه ای مات که حواس بیننده را کم تر پرت می کند).

راهنمای مقایسه فاصله کانونی

درک فاصله کانونی تنها توسط مطالعه دشوار است. برای کمک به شما در یادگیری این مسأله راهنمایی تدارک دیده ایم تا اثر هر فاصله کانونی را به صورت تصویری مشاهده کنید.

بر روی تصویر زیر کلیک کنید تا نسخه بزرگ تر را مشاهده کنید.

تأثیر ضریب برش (Crop Factor)

لنز ۲۴ میلیمتر، سنسور فول فریم

دوربین های با حسگر (سنسور) کوچک تر از فول فریم زاویه دید محدودتری ایجاد می کنند، چرا که مقطع کوچک تری از عکس را ثبت می کند.

لنز ۲۴ میلیمتر، سنسور APS-C

اغلب دوربین های دیجیتال مجهز به حسگری کوچک مانند APS-C هستند. برای یافتن فاصله کانونی مؤثر یک لنز (یا فاصله کانونی که همان بزرگنمایی را بر روی بدنه فول فریم ایجاد می کند)، فاصله کانونی لنز را در ضریب برش دوربین ضرب کنید.

برای دوربین های Canon این ضریب برابر x1.6 و برای دوربین های Nikon این ضریب برابر x1.5 است.