درک نوردهی – همراه با توضیح ISO، دریچه دیافراگم و سرعت شاتر

هنگامی که در خصوص هنر و تار و پود عکاسی فکر می‌کنید، فورا متوجه نوردهی (اکسپوژر – Exposure) خواهید شد. نوردهی یکی از المان‌های اساسی است که آنچه در حسگر دوربین یا فیلم عکاسی ذخیره می‌شود را تعیین خواهد کرد. سه المان قابل تنظیم برای کنترل نوردهی وجود دارند – ایزو (ISO)، دریچه دیافراگم و سرعت شاتر که در ادامه مطلب بیشتر با آن ها آشنا می شوید.

چه چیزی نوردهی را کنترل می‌کند؟

نرخ ایزو حساسیت سنسور نسبت به نور را مشخص می‌کند و افزایش هر پله از شماره‌های ISO (به سمت بالا یا پایین) بیانگر دوبرابر شدن یا نصف شدن میزان حساسیت حسگر به نور خواهد بود.

دریچه دیافراگم (Aperture) کنترل کننده‌ی دیافراگم دوربین و میزان باز بودن دریچه آن در طول عکس گرفتن و در نتیجه کنترل‌کننده‌ی نور ورودی از لنز به صفحه فیلم است. تنظیمات دریچه دیافراگم با عدد f مشخص می‌شود، که در آن هر پله عدد f بیانگر نصف کردن شدت نور نسبت به عدد قبل است.

سرعت شاتر تعیین کننده‌ی سرعتی است که پرده‌ (شاتر) باز و بسته می‌شود. هر عدد از این مقیاس مشخص کننده زمانی است که در آن پرده باز می باشد و زمان نوردهی به فیلم یا حسگر دوربین را کنترل می کند. سرعت شاتر ضرایبی از واحد زمان می باشد که هر عدد از این مقیاس زمان مشخصی از نوردهی خواهد بود (مانند ۱/۵۰۰ ثانیه که کسری از ثانیه است یا ۲ ثانیه).

هنگامی که این سه المان با هم ترکیب می‌شوند، عددی معادل میزان نوردهی (EV – Exposure Value) برای هر تنظیم بدست می‌آید. هر تغییری در این سه المان تاثیر مشخص و قابل اندازه‌گیری روی واکنش دو المان دیگر و در نتیجه روی فریم فیلم یا سنسور عکس و چگونگی تصویر نهایی خواهد داشت. مثلا با افزایش عدد F (کوچکتر کردن دیافراگم لنز)، میزان نور ورودی به حسگر عکس کمتر خواهد شد، اما عمق میدان (Depth of field – DOF) نیز به صورت همزمان در تصویر نهایی افزایش خواهد یافت. کاهش سرعت شاتر، روی نحوه ثبت حرکت تاثیر می گذارد، که ممکن است زمینه یا سوژه کمی تار شوند. کاهش دادن سرعت شاتر (باز نگه داشتن دریچه برای مدت بیشتر) منجر به افزایش میزان نور ورودی به حسگر خواهد شد؛ در نتیجه تصویر روشن‌تری بدست می آید. افزایش ISO، عکاسی در نقاط تاریک‌تر را مقدور خواهد ساخت اما از طرف دیگر باعث افزایش میزان نویز دیجیتال در عکس می‌شود. تقریبا ایجاد یک تغییر در یکی از این سه المان و عدم مشاهده تغییرات در جهت برعکس در دو المان دیگر و در نتیجه تغییر نهایی EV غیر ممکن است.

ISO

عبارت ISO خود مخفف یک اصطلاح تحت عنوان International Standards Organization یا سازمان بین‌المللی استانداردسازی است. نرخ ISO که از ۲۵ تا ۳۲۰۰ (و حتی بیشتر از آن) متغیر است، بیانگر حساسیت به نور است. هرچقدر این عدد کمتر باشد، حسگر تصویر به نور حساسیت کمتری دارد. هر چه عدد ISO بالاتر باشد (و حساسیت بیشتر شود) سنسور تصویر قوی‌تر کار کرده تا عکس موثری ثبت کند که در نتیجه آن نویزهای دیجیتال (نقطه نقطه های رنگی موجود در سایه‌ها و رنگ‌های میانی تصویر) بیشتری تولید می شوند. بنابراین نویز دیجیتال چیست؟ هرگونه سیگنال نوری که از سوژه ساطع نشده باشد و در نتیجه، رنگ تصادفی روی تصویر ایجاد کند. مهندسان دوربین‌های دیجیتال، سنسورهای تصویر را طوری طراحی کرده‌اند که در ISOهای پایین (همانند فیلم) عملکرد خوبی داشته باشند که در اکثر دوربین‌های دیجیتال این مقدار ISO 100 است، البته برخی از دوربین های دیجیتال حرفه ای، دارای ISO 50 یا حتی ۲۵ نیز هستند.

دریچه دیافراگم

دریچه‌ی یک لنز میزان بازشدگی دیافراگم است که حجم نور فوکوس شده (متمرکز) عبوری از لنز را نشان می‌دهد. در ضریب اف (f-stop) کوچک، مثلا f/2 حجم عظیمی از نور به درون لنز وارد خواهد شد و این اتفاق حتی در کسری از ثانیه نیز رخ خواهد داد؛ اما در f/22 احتمالا دیافراگم در کوچک‌ترین وضعیت خود قرار دارد و حجم نور کمی وارد لنز خواهد شد (حتی با سرعت شاتر های طولانی تر). جالب است بدانید در لنز های زوم با کیفیت، مادامی که عدد f-number ثابت باشد، فاصله کانونی لنز (Focal length) اهمیتی نخواهد داشت. دلیل این امر نیز معادلات ریاضی در خصوص f-number است که در صورت ثابت بودن عدد F، حجم نور عبوری ثابتی را برای لنزهای ۳۵ میلیمتری و ۱۰۰ میلیمتری با سرعت شاتر برابر مثلا ۱/۱۲۵ ثانیه فراهم خواهد کرد. یعنی اندازه دیافراگم متفاوت خواهد بود اما حجم نور عبوری برای است.

سرعت شاتر

سرعت شاتر بر حسب کسری از ثانیه اندازه‌گیری می‌شود و بیانگر سرعتی است که پرده‌های جلوی فیلم عکاسی باز و بسته می‌شوند. سرعت شاتر کنترل می‌کند که نور چه مدتی وارد لنز شود و به حسگر تصویر یا فیلم عکاسی برخورد کند. سرعت شاتر شما را قادر می‌سازد که تصویر دنیا را در کسری از ثانیه ثبت کنید یا سرعت را روی سه یا چهار ثانیه تنظیم کنید و عکس بگیرید (یا پرده تا زمانی که عکاس می خواهد باز باشد و هر وقت خواست آن را ببندد). این قابلیت همچنین شما را قادر می‌سازد که نحوه ثبت حرکات را نیز کنترل کنید. اگر سرعت شاتر سریع‌تر از زمینه یا سوژه‌ی عکس باشد، عکس شارپ خواهد شد. و اگر کند تر باشد اشیا مات خواهند شد. به قطرات باران در یک طوفان فکر کنید. این آب با چه سرعتی پایین می ریزد؟ در سرعت شاتر ۱/۳۰ ثانیه قطره‌ای مشاهده نخواهد شد و تنها سفیدی یکپارچه‌ای از مسیر سقوط نشان می‌دهد اما اگر با سرعت ۱/۱۲۵ثانیه عکس بگیرید، قطرات معلق در هوا و شمای کلی هر قطره را می‌توانید مشاهده کنید.

“Auto Bracketing” چیست؟

Auto Bracketing یک تکنیک نوردهی است که در آن نوردهی بهینه با گرفتن عکس با حداقل سه میزان نوردهی مختلف بدست خواهد آمد. این سه تصویر هر کدام یک سوم پله EV با یکدیگر تفاوت خواهند داشت. در نتیجه به صورت خلاصه Auto Bracketing به این صورت است که شما یک مقدار برای EV تنظیم می‌کنید و دکمه شاتر را فشار می دهید، دوربین تنظیمات لازم را بالا و پایین کرده و عکس ها را می گیرد. سپس شما هر سه عکس (یا در برخی تنظیمات تعداد بیشتری) را مورد بررسی قرار می‌دهید و بهترین عکس را انتخاب می‌کنید.در سه تصویر بالا ممکن است شما عکس سمت راست را که نوردهی بیشتر از تعادل داشته (دو درجه)، انتخاب کنید. چراکه آفتاب در حال غروب را بهتر از بقیه نشان می دهد. Bracketing تکنیکی بود که در زمان دوربین های قدیمی که تصاویر را روی فیلم ثبت می کردند محبوب شد و دلیل آن امکانات محدود تصحیح عکس در تاریکخانه بود. بسیاری از عکاسان هنوز نیز این تکنیک را به کار می گیرند تا به میزان نوردهی که نیاز دارند برسند و این صرفه جویی در زمانی است که بعدا برای تصحیح به کار خواهند برد.

نوردهی کم و زیاد

در بالا گفتیم که نوردهی صحیح توسط عکاس انتخاب می شود حال به این می پردازیم که نور دهی زیادی (overexposed) و نور دهی نا کافی (underexposed) چه معنایی دارند و چگونه تعریف می شوند. به صورت ساده نوردهی زیادی زمانی است که اطلاعات در هایلایت ها (قسمت های روشن) شدیداً ناخوانا هستند. در چنین عکس‌هایی، با هیچ روشی نمی‌توان اطلاعات از دست رفته را در تاریکخانه دیجیتال (مثلا با فتوشاپ) برگرداند. نوردهی ناکافی نیز تقریبا مشابه نوردهی زیادی است با این تفاوت که هیچ اطلاعاتی در سایه ها وجود ندارد. اطلاعاتی که وجود ندارند بعدا هم قابل دریافت نیستند. در عکاسی دیجیتال هنگامی که بخشی از اطلاعات عکس از بین برود دیگر راهی برای بازگرداندن آن وجود ندارد. این موضوع در دنیای عکاسی فتوشیمیایی گذشته که تصاویر روی فیلم ثبت می شدند، چندان صحت ندارد. در ظاهر کردن فیلم (در تضاد با دیجیتال)، این امکان وجود دارد که بشود اطلاعات از دست رفته را بازیابی کرد.

AE LOCK – AEL

قفل، نوردهی خودکار (Auto exposure lock) یکی از تنظیمات دوربین است. کار آن ثابت نگه داشتن تنظیمات نوردهی ( سرعت شاتر، ISO و اندازه دیافراگم) است. پس اگر دوربین را جا به جا کنیم، سیستم نوردهی خودکار (Auto exposure) این تنظیمات را تغییر نخواهد داد.

جمع‌بندی

یکی از کاربردی‌ترین مزایای عکاسی دیجیتال این است که آزمودن کنترل‌ها و تنظیمات دوربین هزینه‌ای نخواهد داشت. در نتیجه بروید و عکس بگیرید. اگر می‌خواهید در استفاده از این سه المان مثلث نوردهی کاملا حرفه‌ای شوید، باید تنظیمات را تغییر دهید و ببینید حاصل کار شما چه خواهد بود.