درک بزرگنمایی در عکاسی ماکرو

عکاسی ماکرو یکی از شاخه های چالش برانگیز عکاسی است و نیز مجموعه ملاحظات فنی منحصر به فرد خود را دارد. در این مطلب لنزک، به یکی از مباحث مهم در عکاسی ماکرو، یعنی بزرگنمایی (magnification) می پردازیم. لنز مخصوص ماکرو یا لنز ماکرو واقعی چه مشخصاتی دارد؟ نرخ بزرگنمایی لنز چیست؟ نرخ بزرگنمایی ۱:۱ چه معنایی دارد؟ در این مطلب به این سوالات پاسخ خواهیم داد.

برخی از بزرگترین چالش ها در عکاسی ماکرو از این واقعیت ساده ناشی می شود که ما از فواصل بسیار نزدیک عکس می گیریم. بنابراین بزرگنمایی سوژه ما در درجه اول اهمیت قرار می گیرد. قابلیت بزرگنمایی یک لنز مشخص در مشخصات آن بیان شده است، اما به تجربه من، عکاسان کمی معنا و مفهوم این مشخصات را درک می کنند.

برای درک مفهوم بزرگنمایی، ارزشش را دارد که نگاه کوتاهی به نحوه ایجاد یک تصویر عکاسی شده بیندازید. هر نقطه در یک صحنه مشخص، اشعه های نور را بازتاب (منعکس) می کند. المان جلویی لنز دوربین، این اشعه ها را گرفته و سپس آنها را بر روی سنسور تصویر متمرکز می کند، و طرحی از صحنه را در محل سنسور ایجاد می شود.

این یک دیاگرام ساده از فرآیند عکاسی می باشد. اشعه های نور منعکس شده از یک شیء از لنز عبور کرده، و پس از آن یک طرح تصویر را بر روی سنسور دوربین ایجاد می کنند.

بزرگنمایی (Magnification) – یا به طور دقیق تر، نرخ بزرگنمایی – رابطه بین اندازه سوژه (در فوکوس) بازتاب شده بر روی سنسور دوربین و اندازه سوژه در واقعیت است. گیج شدید؟ چند مثال می زنیم. فرض کنید که داریم از یک بچه کوچک با قد ۱ متر عکس می گیریم. تصور کنید که ارتفاع بازتاب کودک بر روی سنسور ۱ سانتیمتر است. میزان بزرگنمایی ۱cm/100cm، یا ۱/۱۰۰ می باشد. بزرگنمایی معمولا با استفاده از یک دو نقطه نوشته می شود، بنابراین آن را صورت ۱:۱۰۰ می نویسیم، و می خوانیم «یک به صد»، به این معنی که کودک در واقعیت ۱۰۰ برابر بزرگتر از بازتاب تصویرش بر روی سنسور است. به همین ترتیب، اگر سوژه یک مارمولک دراز ۱۰ سانتیمتری باشد، و بازتاب آن بر روی سنسور ۲ سانتیمتر باشد، میزان بزرگنمایی ۲cm/10cm یا ۱:۵ است. مارمولک واقعی پنج برابر بزرگتر از طرح آن بر روی سنسور است.

هنگامی که سوژه(های) شما کادر را بدون هیچ گونه کراپ (بُرشی) پُر می کنند، تعیین نرخ بزرگنمایی از یک تصویر ثبت شده آسان است، در صورتی که شما اندازه سوژه و ابعاد سنسور دوربین خود را بدانید، که آن را می توانید در بخش مشخصات کتابچه راهنمای دوربین خود پیدا کنید.

دو آخوندک ماده زیبا که در بالا قرار دارند، حدود ۱۵۰ میلیمتر هستند. عرض سنسور بر روی دوربین ۲۲ میلیمتر می باشد. میزان بزرگنمایی تقریبا ۲۲mm/150mm، یا ۱:۶:۸ است.

عرض این سنجاقک حدود ۶۰ میلیمتر است. باز هم، عرض سنسور ۲۲ میلیمتر می باشد، بنابراین میزان بزرگنمایی ۲۲mm/60mm یعنی تقریبا ۱:۲:۷ است.

در مثال های بالا می بینیم که از اندازه سنسور می توان برای محاسبه بزرگنمایی استفاده کرد، اما درجه بزرگنمایی خودش منحصرا به فاصله کانونی و فاصله سوژه بستگی دارد (با فرض این که لنز با هرگونه افزاینده فاصله کانونی یا فیلتر بزرگنمایی مورد استفاده قرار نگرفته باشد). اندازه سنسور بزرگنمایی را تغییر نمی دهد. با یک فاصله کانونی و فاصله تا سوژه ثابت، به عنوان مثال یک ASP-C سنسور، در مقایسه با یک سنسور فول فریم تنها کادر را کراپ می کند، و آن را بزرگ نمی کند. بزرگنمایی یکی از خصوصیات بازتاب تصویر است، صرف نظر از اندازه سنسور (یا فرمت فیلم) که استفاده می کنید. با یک سنسور فول فریم شما تنها با استفاده از ۳۵mm به عنوان عرض سنسور به جای ۲۲mm محاسبات را انجام می دهید، اما در آن صورت، سوژه به نسبت بزرگتر خواهد بود و این تفاوت بین اندازه سنسور ها را خنثی می کند (اندازه سنسور فقط بر ظاهر تصویر تاثیر دارد).

چه اتفاقی می افتد اگر اندازه سوژه در واقعیت با بازتاب آن بر سنسور یکسان باشد؟ اگر ما از یک مگس ۱ سانتیمتری عکس بگیریم و اندازه بازتاب آن بر روی سنسور نیز ۱ سانتیمتر باشد، بزرگنمایی ۱:۱ است. نرخ بزرگنمایی ۱:۱ معنای مهمی برای علاقه مندان به ماکرو دارد. از لحاظ فنی، عکاسی ماکرو به معنی عکاسی با میزان بزرگنمایی حداقل ۱:۱ است. بنابراین، یک لنز ماکروی «واقعی» توانایی ایجاد نرخ بزرگنمایی ۱:۱ یا بیشتر را داراست.

یک سوژه کوچک مانند این حشره، حداقل نیازمند یک بزرگنمایی ۱:۱ است.

در این مرحله شما ممکن است بپرسید که چه چیز خاصی در مورد لنز ماکرو وجود دارد؟ می توان هر لنز ۵۰mm f/1.8 قدیمی را برداشت و آن را به سوژه نزدیک کرد تا وقتی که به بزرگنمایی ۱:۱ رسید. با این حال، مشکل این است که یک لنز معمولی قادر به فوکوس بر روی چنین فواصل نزدیکی نخواهد بود. یک تعریف مشخص تر از یک لنز ماکرو، لنزی است که حداقل فاصله فوکوس آن آنقدر کوتاه باشد که اجازه عکاسی از یک سوژه فوکوس شده در بزرگنمایی ۱:۱ را بدهد.

لنزک: حداقل فاصله فوکوس (Minimum focus distance) به کوتاه ترین فاصله ای گفته می شود که لنز در آن قادر به انجام فوکوس می باشد. این فاصله در دوربین های DSLR از علامت صفحه کانونی روی بدنه دوربین تا سوژه محاسبه می شود، نه از المان جلویی لنز.

اجازه دهید از این فرصت استفاده کرده و به این نکته اشاره کنم که بسیاری از تولیدکنندگان لنز استفاده بسیار جالب توجهی از واژه می کنند، و با خوشحالی بر روی انواع لنزهای زوم و پرایم که قادر به بزرگنمایی ۱:۱ نیستند، می نویسند «ماکرو». این یک تاکتیک فروش است، و شما به راحتی می توانید لنزهای به اصطلاح ماکرویی پیدا کنید که تنها می توانند میزان بزرگنمایی های ۱:۴ یا ۱:۳ ایجاد کنند. البته، می توان با چنین لنزهایی نتایجی عالی ایجاد کرد، و اغلب دستیابی به بزرگنمایی های بالاتر بر روی این لنزها با استفاده از لوازم جانبی اختیاری امکان پذیر است. با این حال هنگام خرید یک لنز ماکرو، شما باید به دقت به مشخصات بزرگنمایی آن نگاه کنید؛ اغلب لنزهای ماکروی «واقعی» در واقع یک نوشته «ماکرو ۱:۱» دارند، که به وضوح بر روی لنز درج شده است. این نوشته هر گونه ابهامی را از بین می برد.

هنگامی که شما یک لنز ماکرو دارید، چگونه سطح بزرگنمایی آن را در یک فاصله فوکوس دلخواه به طور دقیق محاسبه می کنید؟ ساده ترین راه، تا حد زیادی، استفاده از یک خط کش است، همانطور که در نمونه های زیر نشان داده شده است.

من از خط کش با فاصله سوژه تا سنسور حدود ۶۵ سانتیمتر عکس گرفتم. چهل و چهار قسمت ۱ میلیمتری کل عرض کادر را پر می کنند، بنابراین اندازه سوژه بازتاب شده بر سنسور ۴۴ میلیمتر است. عرض سنسور دوربین من ۲۲ میلیمتر است. بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که برای این لنز، میزان بزرگنمایی به دست آمده در این فاصله فوکوس ۲۲mm/44mm، یا ۱:۲ است.

در این تصویر من دوربین را نزدیک تر بردم به طوری که اکنون سی و سه قسمت ۱ میلیمتری در کادر قابل مشاهده هستند. نسبت ۲۲mm/33mm میزان بزرگنمایی ۱:۱:۵ را نتیجه می دهد.

در آخر، با نزدیک تر کردن بیشتر دوربین، بیست و دو قسمت ۱ میلیمتری در کادر قابل مشاهده است. همانطور که می دانید، ۲۲mm/22mm برابر با میزان بزرگنمایی ۱:۱ است.

لازم به ذکر است که با یک لنز ماکروی معمولی، بزرگنمایی ۱:۱ تنها در نزدیک ترین فاصله فوکوس به دست می آید. استفاده از یک فاصله فوکوس طولانی تر، لزوما به این معنی نیست که بزرگنمایی کمتر خواهد بود. در واقع، برای یک فاصله کانونی ثابت، بزرگنمایی با فاصله سوژه رابطه معکوس دارد. این رابطه خطی نیست، به عبارت دیگر، اگر من از فاصله عکاسی ۴۰ سانتیمتر، بزرگنمایی ۱:۴ به دست آورم، لزوما یک بزرگنمایی ۱:۲ (دو برابر آن) از یک فاصله عکاسی ۲۰ سانتیمتر به دست نخواهم آورد. با این حال، نزدیک تر شدن همیشه به بزرگنمایی بیشتر و بالعکس منجر می شود، به این معنی که ما برای اهداف خود تا حدودی می توانیم از واژه های بزرگنمایی و نزدیکی به جای یکدیگر استفاده کنیم.

برخی از سوژه ها آنقدر کوچک هستند که به بزرگنمایی بسیار زیاد نیاز دارند. این پرتره کلوزآپ از یک خرمگس نیازمند میزان بزرگنمایی ۴:۱ بود، به این معنی که طرح تصویر بر روی سنسور دوربین من ۴ برابر بزرگتر از خود مگس بود.

مواردی (مانند تصویر بالا) وجود دارند که در آن ما می خواهیم در بزرگنمایی های بیشتر از ۱:۱ عکس بگیریم. این بزرگنمایی های به اصطلاح «فوق ماکرو – extreme-macro» با استفاده از لنزهای خاص یا تجهیزات دیگر ممکن هستند.